နီၤဟ့ၣ် နတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်

လၢ ၁၇၀၁ နံၣ်န့ၣ်, အဲကလံးဖှံထံ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် (the Church of England) စးထီၣ်သူၣ်ထီၣ် ‘တၢ်ရၤလီၤတၢ်သးခုကစီၣ်ကရၢ’ (The Society for the propagation of the Gospel) ဒ်သိး ကဆှၢလီၤ ပှၤစိာ်တၢ်သးခုကစီၣ်တဖၣ် ဆူဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဃုထၢဝဲမီထိၣ် လၢလဲးတ့ၣ် (Latin) ကျိာ် မ့ၢ်ဝဲ “ထရၣ်စံယဲး အၤဒံၣ်ဘၤ နး(စ)” (transiens adiuva nos), ဒီး အခီပညီမ့ၢ် “ဟဲဒီး မၤစၢၤပှၤတက့ၢ်” န့ၣ်လီၤ. လၢနံၣ်ကယၤတၢလံၤလံၤ, တၢ်ကိးဒ်သိးအံၤ မ့ၢ်တ့ၢ်ဝဲ တၢ်ကိးတၢ်သးခုကစီၣ်အကလူးတဖၣ်, ဒ်အမ့ၢ်ပှၤပိာ်ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအခံတဖၣ် စိာ်ခရံာ်အတၢ်အဲၣ်, ဒီးအတၢ်ပျၢ်တၢ်ဒဲးဘး ဆူဟီၣ်ခိၣ်လၢ အလိၣ်ဘၣ်တၢ်သးခုကစီၣ်အံၤနီၢ်နီၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

လံာ်ကျိၤ “ဟဲဒီးမၤစၢၤပှၤတက့ၢ်” အံၤ အိၣ်ဟဲဝဲလၢ “မၤက့းဒနံအတၢ်ကိး” ဖျါဖဲလံာ်မၤတၢ် ၁၆ န့ၣ်လီၤ. မၤတၢ် ၁၆:၈ ပာ်ဖျါဝဲ စီၤပီလူးဒီးအပှၤမၤသကိးတၢ်တဖု…

တၢ်ဟ့ၣ်သါ လီၤထူလီၤယိာ်

ဒး(စ)ထ်ဘိ (Dust Bowl) ကလံၤမုၢ်မဲး လီၤဘၣ် ကီၢ်အမဲရကၤ ဖဲ “ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ် ဃံးစ့ၤကီခဲ” (Great Depression) အဆၢကတီၢ်, ပှၤအိၣ်ဆိးလၢ ဝ့ၢ်ဟါဝၣ်သၣ် (Hiawatha), ကီၢ်စဲၣ်ခဲ(န)စဲး, လၢအမ့ၢ် ကၠီၢ် မ့ဘၢ ဒ့ဘ့း(စ) (John Millburn Davis)န့ၣ်, ပာ်လီၤအသးလၢ ကမၤလၤကပီၤအမံၤလၢ အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ အတၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးအဃိ ကဲထီၣ်ပှၤကဲဒိၣ်ထူးတီၤတဂၤ, ပှၤလၢအဖိတအိၣ်တဂၤ, ဒ့ဘ့း(စ)အ့ၤန့ၣ် ကြၢးပာ်လီၤစူးကါ အစ့ တဖၣ်လၢ တၢ်မၤဂ့ၤမၤစၢၤတၢ်အကရၢ မ့တမ့ၢ် တၢ်မၤမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ် အတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကဘၣ်မၤတၢ်ဒ်သိးအံၤအလီၢ်န့ၣ်, မၤလၢာ်ဝဲ ကျိၣ်စ့အါအါဂီၢ်ဂီၢ်, မၢလီၤဝဲလၢပှၤကမၤန့ၢ် အနီၢ်ကစၢ်ဒီးအမါ, လၢလဲၤပူၤကွံာ်လံဟီၣ်ခိၣ်တဂၤ, အက့ၢ်အဂီၤလၢၢ်စိးပျၤ ထဲသိးသိးလၢ ပှၤမူအနီၣ်ထိၣ် တဆံတခါ, ဒ်သိးတၢ်ကပိာ်ဆၢထၢၣ်အီၤ ဖဲလီၢ်ကဝီၤ တၢ်သွၣ်ခိၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ဒ့းဘ့း(စ) စံးဘၣ် ပှၤကွဲးတၢ်ကစီၣ်ဖိ (Journalist) အၢနံၤ ပၢ(လ) (Ernie Pyle)…

ထဲယွၤတဂၤဧိၤ ဒုးသးမံတၢ်သ့

တၢ်အီၣ်အပှ့ၤ ဒီလၣ်လၢအကထိတဖၣ်- သဒီၣ်ကိၤဖးဒိၣ်, ကိၣ် ရှဝၣ်မၣ် (shawarma), တၢ်အီၣ် စံၢ်ဃါ (salads), ဒီးဂုၤဂၤအါမးတဖၣ်- ဘၣ်တၢ်ဟဲစိာ်ဆှၢဆူ ဟံၣ်ကစၢ်တဂၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, အဝဲတမၤ မူးပွဲနီတမံၤဘၣ်. နီၢ်နီၢ်န့ၣ်, အဝဲတမၤလိာ် တၢ်အီၣ်အါကလုာ်န့ၣ်ဘၣ်, မ့ၢ်ဒၣ် အဖိပိာ်ခွါအိၣ် ဃုနံၣ်ဖိ မၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤအသးအံၤ ကဲထီၣ်သးဒ်လဲၣ်. မ့ၢ်လၢပၢ်တဂၤအံၤ တချုးအဖိခွါမံအကတီၢ်ဖိန့ၣ် ပျဲဝဲလၢအဖိခွါကလိာ်ကွဲ အကွဲၤဒီနၢ်အဃိဒီး, ဖိသၣ်အံၤ စူးကါ ကွဲၤဒီနၢ် ဒီးတၢ်အီၣ်လၢအပှ့ၤဒိၣ်တဖၣ် ပှ့ၤဝဲအါအါဂီၢ်ဂီၢ် လၢတၢ်အီၣ်အကျးအါဖျၢၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. အပၢ် သံကွၢ် အဖိခွါဖိ, အိၣ်ခူသူၣ်လၢ ယၣ်လုးဘဲအဖီလာ်လၢ “ဘၣ်မနုၤအဃိ နမၤတၢ်ဒ်သိးအံၤ န့ၣ်လဲၣ်” ဒီး, ပှၤဃုနံၣ်ဖိ စံးဆၢဝဲ “တၢ်သၣ်ဝံၤယသးအဃိ” န့ၣ်လီၤ. ပိာ်ခွါဖိသၣ်အံၤ အတၢ်သၣ်ဝံၤ ဒီးအတၢ်နၢ်ပၢၢ် တထီၣ်ဘးတၢ်န့ၣ် အစၢဟဲထီၣ်လၢ တၢ်လၢာ်ဘူၣ်လၢာ်စ့လၢ အပှ့ၤကလံၤဒိၣ်တၢ် တမံၤန့ၣ်လီၤ.

စီၤဧ့ရှီၤ အတၢ်သၣ်ဝံၤ လၢာ်ဘူၣ်လၢာ်စ့ အါန့ၢ် ဒီလၣ်တကထိန့ၣ်လီၤ.…

တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအတၢ်ကိးပသူထီၣ်တၢ်

မ့ၢ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ဟူးဒီးတၢ်သူၣ်ထီၣ်ခံကထၢလၢအလီၤပှီၢ်အဖီလာ်န့ၣ်, အူးခဲကၢ်ဘျဲးအက့အခီတဖၣ် ကျၢၢ်ဘၢကတြံာ်ဃာ် ဆံရံယါဖိသၣ်မုၣ် ကၠံၤနါ (Jinan) ပှၤအိၣ်ယဲၢ်နံၣ်ဖိတဂၤ လၢအကျၢၢ်ဘၢဃာ် အပုၢ်ပိာ်ခွါဖိန့ၣ်, လၢတၢ်လီၤပှီၢ် အကမှံၤကမှိာ်အကျါ ကိးပသူထီၣ်တၢ်ဆူ ပှၤမၤစၢၤတၢ်တဖၣ်အအိၣ် “ထုးထီၣ်န့ၢ်ယၤလၢတၢ်လီၢ်တတီၤအံၤ, ယကမၤတၢ်ကိးမံၤလၢသုဂီၢ်,” အဝဲကိးထီၣ်လၢ တၢ်သူၣ်ကၢ် သးလီၤအပူၤ, “ယကကဲသုကုၢ်လီၤ” န့ၣ်လီၤ.

တၢ်သူၣ်ကီၢ်သးဂီၤအတၢ်ကိးပသူတဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ပှၤဝဲလၢ လံာ်ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤဒီဘ့ၣ်အပူၤ, စံး ၁၁၈:၅ ပာ်ဖျါဝဲ “လၢယဘၣ်တၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤအပူၤန့ၣ် ယကိးထီၣ်ယွၤလီၤ” န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိဟီၣ်ခိၣ် ဟူးဝးအဃိ တၢ်သူၣ်ထီၣ်လီၤပှီၢ်အတၢ်လီၤကလဲတဖၣ် ဒိးဃၢဃာ်ပှၤန့ၣ် ပမ့ၢ်တအိၣ်ဆိးလဲၤခီဖျိ ဘၣ်နီတဘျီဘၣ်ဆၣ်, တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး အိၣ်ဟဲခီဖျိ, တၢ်တၤတၢ်တဖၣ်လၢ တၢ်ယါဘျါတၢ်အိၣ်ဆူၣ် အိၣ်ချ့, တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်အတၢ်မၤ, တၢ်အိၣ်မူခါဆူညါအဂီၢ် တၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတအိၣ်, မ့တမ့ၢ် တၢ်ရ့လိာ်ဘၣ်ထွဲလိာ်သးတဖၣ် ဟးဂီၤလီၤမၢ်အဃိ ပသါတပၢၢ်လၢၤဘၣ်န့ၣ် ပဝဲခဲလၢာ် ပသ့ၣ်ညါနီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.

အကတီၢ်ဒ်သိးအံၤအပူၤ, လၢတၢ်မၤပူၤဖျဲးပှၤအဂီၢ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကအၢၣ်လီၤလိာ်သးတၢ်ဒီး ကစၢ်ယွၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ကစၢ်ယွၤကမၤစၢၤတၢ်အဂီၢ် တလိၣ်နကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ်အီၤဘၣ်. ကစၢ်ယွၤ အၢၣ်လီၤဝဲလၢ ကစံးဆၢပှၤ,…

တၢ်သူၣ်ဒူသးဒူလၢ ခရံာ်ပူၤ

ဘူးထီၣ်လၢ နံၣ်ကယၤ ခံဆံကထီၣ်အဆၢ, မ့ၣ်ရံၣ်မဲးဒိၣ်ဝၢၣ် (Mary McDowell) အိၣ်ဆိး ဖဲတၢ်လီၢ် လၢအလီၤဆီလိာ်သးလၢာ်လၢာ်ဆ့ဆ့ဒီး ကရၢၢ်လၢပှၤပာ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ လၢပှၤကဆါအီၤ, ဖဲဝ့ၢ်ခၠံၣ်ကၣ်ကိၢ်(Chicago)လီၤ. အဟံၣ်အိၣ်ယံၤဒီးကရၢၢ်ဝဲန့ၣ် မံးလာ်ခံဆံဧိၤ ဘၣ်ဆၣ်, ပှၤမၤတၢ်ဖိ ဖဲဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအကရၢၢ်တဖၣ် အတၢ်အိၣ်သးမၤသးလၢအလီၤပျံၤလီၤဖုးန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ညါ ထဲတစဲးဖိလီၤ. တၢ်အိၣ်သးမၤသးအံၤမၤဆူၣ်ထီၣ် ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိကရၢၢ် အပှၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ် ဒ်သိးကပၢၢ်ဆၢတၢ်အဂီၢ်လီၤ. ဖဲအဝဲ သ့ၣ်ညါက့ၤ တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ ပှၤမၤတၢ်ဖိ ဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်န့ၣ်, မဲးဒီၢ်ဝၢၣ် (McDowell) လဲၤအိၣ်ဆိးလၢ အဝဲသ့ၣ်အသိးအကျါ- ကတိၤစၢၤမၤစၢၤ ဒ်သိးတၢ်ဂ့ၤ ကအိၣ်ထီၣ် က့ၤ လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်လီၤ. အဝဲမၤန့ၢ် ပှၤမၤတၢ်ဖိအတၢ်လိၣ်တဖၣ်, ပၣ်ဃုာ် တၢ်သိၣ်လိန့ၢ် ဖိသၣ်တဖၣ် လၢကၠိတဖျၢၣ်အပူၤ လၢအအိၣ်လၢ ကျးဆံးဆံးဖိတဖျၢၣ် အလီၢ်ခံ န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဆၢထၢၣ်န့ၢ်လၢ ပှၤဂၤအတၢ်ဂ့ၤအဂီၢ်, မ့ၢ်တဘၣ်ထွဲကဲဘျုး လိၤလိၤဒၣ်ကယၢာ် - မ့ၢ်တၢ်တမံၤလၢ နီၢ်အ့ၤစတၢ် မၤဝဲစ့ၢ်ကီးလီၤ. နီၢ်အ့ၤစတၢ်န့ၣ် မ့ၢ် ပၤရၣ်…